ธรรมกถาสําหรับผูปวย รักษาใจยามปวยไข
เราทั้งหลายที่เปนพุทธศาสนิกชนนั้น นับถือพระรัตนตรัยเปนที่เคารพบูชาสูงสุด พระรัตนตรัยนั้นก็คือ พระพุทธเจา พระธรรม และพระสงฆ ถายึดเอาพระพุทธเจาเปนหลักพระพุทธเจาก็เปนผูที่ไดตรัสรูคนพบพระธรรม เมื่อคนพบแลวรูความจริงก็นําเอาธรรมนั้นมาสั่งสอนแกผูอื่นผูที่ปฏิบัติตามรวมกันเขาก็เรียกวาเปนสงฆ
พระพุทธเจาที่ทรงคนพบพระธรรมนั้น ก็คือ คนพบความจริงเกี่ยวกับเรื่องโลกและชีวิตวาเปนอยางไร พระพุทธเจานั้นทรงสนพระทัยเรื่องความสุขความทุกขของมนุษย และพระองคก็ใชเวลามากมายในการคนควาเรื่องนี้ เพื่อใหรูชัดวามนุษยนั้นมีความสุขความทุกขเกิดขึ้นอยางไร ถามีปญหาคือ ความทุกขเกิดขึ้นจะแกไขอยางไร เรียกไดวา พระองคเปนผูเชี่ยวชาญในเรื่องชีวิต เพราะฉะนั้นพระองคจึงสามารถในการที่จะแกปญหาชีวิตของคนเราและเราก็นับถือพระองคในแงนี้เปนสําคัญ ชีวิตของคนเรานั้นประกอบดวย กาย กับ ใจ มีสองสวนเทานั้นกายกับใจรวมเขาเปนชีวิตของเรากายก็ตามใจก็ตาม จะตองใหอยูในสภาพที่ดี ตอง รักษาไวใหมีสุขภาพดี จึงจะมีความสุข ชีวิตจึงจะ ดาํเนินไปโดยราบรื่น
แตคนเรานั้นจะใหเปนไปตามที่ปรารถนาทุกอยางก็เปนไปไมไดรางกายของเรานี้บางครั้งก็มีความเจ็บไขไดปวย ซึ่งอาจจะเปนเพราะสาเหตุเนื่องจากการกระทบดวยโรคภัยที่มาจากภายนอก หรือฤดูกาลผันแปรไป หรือถูกกระทบกระทั่งจากวัตถุสิ่งของที่แข็งกระดาง แมแตหนามตําทําใหเกิดความเจ็บปวดขึ้น หรือวารางกายนั้นอยูไปนานๆเขาก็ทรุดโทรมไปตามกาลเวลา รางกายก็เจ็บไขไดปวยอันเปนไปตามธรรมดา เรียกวาเปนลักษณะของสังขาร คือ สิ่งที่เกิดจากปจจัยปรุงแตงซึ่งไมมีอยูโดยตัวของมันเอง แตอาศัยสิ่งหลายๆอยางมาประชุมกันเขามารวมตัวกันเขา
รางกายของเรานี้เกิดจากปจจัยหลายอยาง มาประกอบกันเขาภาษาเกาๆเราเรียกวาเกิดจากธาตุดิน น้ํา ลม ไฟ มาประชุมกัน ธาตุเหลานี้แตละอยางก็เปลี่ยนแปลงไปไมเที่ยงแทแนนอนตางก็ผันแปรไปเมื่อแตละอยางผันแปรไปก็เปนธรรมดาที่วาจะเกิดการแปรปรวนขึ้นแกรางกายที่เปนของสวนรวมนั้น ซึ่งเปนที่ประชุมของธาตุทั้งหมดรางกายแปรปรวนไปก็เกิดการปวยไขไมสบายนี้ก็เปนดานหนึ่ง
ทีนี้รางกายนั้นก็ไมไดอยูลําพังตองอยูรวมกันกับจิตใจจึงจะเกิดเปนชีวิตจิตใจนั้นก็เชนเดียวกันก็มีความเปลี่ยนแปลงไปตางๆจิตใจเปลี่ยนแปลงไปมีความคิดนึกตางๆนานา บางครั้งเกิดกิเลสขึ้นมา เชน มีความโลภ ความโกรธ ความหลง ใจก็แปรปรวนไปตามกิเลสเหลานั้น ยามโลภก็อยากจะไดโนนไดนี่ ยามมีโทสะเกิดขึ้นก็โกรธแคนขุนเคือง ใจหงุดหงิดกระทบกระทั่งตางๆ ยามโมหะเกิดขึ้นก็มีความลุมหลง มีความมัวเมาดวยประการ ตางๆ
ในทางตรงขามเวลาเกิดกุศลธรรมเกิดความดีงาม จิตใจเปนบุญขึ้นมาก็คิดนึกเรื่องดีๆจิตใจก็ งดงาม จิตใจก็ผองใสเบิกบานสดชื่น เรียกวามีความสุขในเวลานั้นก็จะมีคุณธรรมเชน มีความ เมตตา มีความกรุณาตอคนอื่นๆ หรือมีศรัทธา เชน มีศรัทธาในพระรัตนตรัย ศรัทธาในพระศาสนา ศรัทธาในบุญในกุศลเปนตน จิตใจก็เปลี่ยนแปลงแปรปรวนไปไดตางๆ
แตที่สัมพันธกันระหวางกายกับใจ ก็คือวา เมื่อกายเจ็บไขไดปวยก็มักจะรบกวนทําใหจิตใจพลอยไมสบายไปดวย เพราะวารางกายเจ็บปวดจิตใจก็มีความทุกข หรือวารางกายนั้นไมอยูในอํานาจบังคับบัญชา เชน รางกายที่ออนแอ เปนตน จิตใจก็หงุดหงิด เพราะไมไดอยางใจ อันนี้เรียกวา จิตใจกับรางกายนั้นอาศัยซึ่งกันและกัน เมื่อรางกายไมสบายจิตใจก็พลอยไมสบายไปดวย
อีกดานหนึ่งเมื่อจิตใจไมสบายมีความทุกขมีความหวาดระแวงมีความกลัว มีความกังวลใจ มีหวงหนาพะวงหลังตางๆ มีความไมสมปรารถนาผิดหวัง ทอแทใจตางๆก็ทําใหแสดงออกมาทางรางกาย เชน หนาตาไมสดชื่นผิวพรรณไมผองใส ยิ้มไมออก ตลอดจนกระทั่งวา เบื่อหนายอาหารเปนตน ไมมีเรี่ยวแรงไมมีกําลัง เพราะวาใจไมมีกําลัง เมื่อไมมีกําลังใจแลวรางกายก็พลอยไมมีกําลัง ออนแรงออนกําลังไปดวย อันนี้ก็เปนเรื่องของกายกับใจที่ต้องอาศัยซึ่งกันและกัน
ในบางคราวนั้นร่างกายก็เจ็บปวด ซึ่งเปนเหตุการณสําคัญที่วาเวลานั้นความเจ็บปวดของรางกายอาจจะทําใหจิตใจนี้พลอยไมสบายไปดวย ซึ่งทางภาษาพระทานบอกวา ถากายไมสบายเจ็บไขแลวจิตใจไมสบายไปดวย ก็เรียกวากายปวยทําใหใจปวยไปดวย
จะทําอยางไรเมื่อรางกายเจ็บปวยแลวจิตใจจะไมแปรปรวนไปตาม พระพุทธเจานั้น ไดทรงคนควาเรื่องของชีวิตไวมากมาย แลวหาทางที่จะชวยใหคนทั้งหลายมีความสุข พระองคเคยพบทานที่รางกายไมสบายเจ็บไขไดปวย พระองคเคยตรัสสอนวาใหทําในใจตั้งใจไววา “ถึงแมรางกายของเราจะปวยแตใจของเราจะไมปวยไปดวย” การตั้งใจอยางนี้เรียกวา มีสติทําใหจิตใจไมตกอยูในอํานาจครอบงําของความแปรปรวนในทางรางกายนั้น เมื่อมีสติอยูก็รักษาใจไวได
การรักษาใจนั้นเปนเรื่องสําคัญในยามเจ็บไขไดปวยนี้กายเปนหนาที่ของแพทยแพทยก็รักษาไปเราก็ปลอยใหแพทยทําหนาที่รักษากาย แตใจนั้นเปนของเราเองเราจะตองรักษาใจของตนเอง เพราะฉะนั้นก็แบงหนาที่กันตอนนี้ก็เทากับปลงใจบอกวา “เอาละ รางกายของเรามันปวยไปแลว ก็เปนเรื่องของหมอ เปนเรื่องของนายแพทย นายแพทยรักษาไปเราไดแตรวมมือ ไมตองเรารอนกงัวล เราจะรักษาแต่ใจของเราไว”
รักษาใจไวตามคําสอนของพระพุทธเจา อยางที่พระองคตรัสไวซึ่งไดยกมาอางเมื่อกี้ใหตั้งใจวา “ถึงแมรางกายของเราจะปวย แตใจของเราจะไมปวยไปดวย”
ถายึดไวอยางนี้สติอยูก็ทําใหจิตใจนั้นไมพลอยหงุดหงิดไมพลอยออดแอด ไมพลอยแปรปรวนไปตามอาการทางรางกาย จริงอยูก็เปนธรรมดาที่วา ทุกขเวทนาความเจ็บปวดตางๆความออนแรงออนกําลังของรางกายนั้นยอมมีผลตอจิตใจแตถารักษาจิตใจไวดีแลวความเจ็บปวดนั้นก็มีแตนอย พระพุทธเจาจึงตรัสไว เสมอวา ใหรักษาใจของตนเอง
(มีต่อ)
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น